Τοῦ Δρος Κων. Β. Χιώλου
Προέδρου Ἐθνικῆς Ἑνώσεως Βορείων Ἑλλήνων
Στούς κύκλους τῶν αἰώνων συναντοῦμε καί ἄλλες πολιορκίες πόλεων, βρίσκουμε καί ἄλλες πολιορκουμένων ἐξόδους, ἄφθαστο, ὅμως, εἶναι τό τραγικό μεγαλεῖο τῆς Πολιορκίας καί τῆς Ἐξόδου τοῦ Μεσολογγίου. Διότι τήν 10η Ἀπριλίου τοῦ ἔτους 1826 διαδραματίσθηκε ὄχι μόνον ἡ ἡρωϊκώτερη καί ἡ περισσότερον συγκινοῦσα τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀγῶνος σκηνή, ἀλλά μία ἀπό τίς ὑψηλότερες καί ἐνδοξότερες πράξεις τῆς παγκόσμιας ἱστορίας.
Ἀπό ὅλη τήν Ἐποποιΐα τοῦ 1821 ἡ Ἔξοδος τοῦ Μεσολογγίου ἀποτελεῖ τό ὑψηλότερο μεγαλούργημα καί δικαίωση. Μέ τό ἄκουσμα αὐτῆς συγκλονίσθηκε ὁλόκληρη ἡ Εὐρώπη. Μία δράκα Ἑλλήνων ἡρώων τόλμησε νά ἀντιμετωπίσει τήν μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.
Μετά τήν κατά τήν μάχη εἰς Πέτα τῆς Ἄρτας (4 Ἰουλίου 1822), συνεπείᾳ προδοσίας, καταστροφή, τό Μεσολόγγι ἐπολιορκήθη στενῶς ἀπό τόν Ὀμέρ Βρυώνη καί τόν Ρεσίτ Πασᾶ ἤ Κουταχή, ἀπηλλάγη δέ, ὕστερα ἀπό πολλά δεινά πού ὑπέστη, τῆς πρώτης πολιορκίας του περί τά τέλη τοῦ ἔτους 1822, χάρις στήν βοήθεια τοῦ στόλου τῶν Ὑδραίων καί χιλίων Πελοποννησίων.
Τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1825 τό Μεσολόγγι ἐπολιορκήθη γιά δεύτερη φορά ἀπό τόν Κουταχή, μέ 30.000 πεζούς καί ἱππεῖς ἀπό ξηρᾶς καί ἀπό τόν Χοσρέφ ἀπό θαλάσσης. Ἀλλά παρά τήν στενότητα τῆς πολιορκίας, οἱ Τοῦρκοι τίποτε δέν πετύχαιναν, διότι ὁ Μιαούλης, ὁ Σαχτούρης καί ὁ Κίτσος Τζαβέλλας, κατώρθωναν νά ἐφοδιάζουν τήν πόλη μέ τρόφιμα καί νά τήν ἐνισχύουν μέ νέους μαχητάς. Λόγω τῆς ἀνεπάρκειας τοῦ Κιουταχῆ, ἀπεστάλη στό Μεσολόγγι ὁ Ἰμπραήμ, ὁ ὁποῖος ὀργάνωσε καλύτερα τήν πολιορκία, ἔσκαψε ὑπονόμους καί ἄρχισε νά πραγματοποιεῖ ἀλλεπάλληλες ἐφόδους.
Οἱ πολιορκούμενοι, μετά τήν κατάληψη ἀπό τούς Τούρκους τοῦ Βασιλαδιοῦ (νησίδας παρά τήν εἴσοδο τῆς λιμνοθάλασσας τοῦ Μεσολογγίου πού ἔπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στίς ἐναντίον τοῦ Μεολογγίου ἐπιχειρήσεις, ἰδία δέ κατά τήν δεύτερη ὑπό τῶν Τούρκων πολιορκία του) καί τῆς νησίδας Ντολμάς καί τήν ἐξάντληση τῶν τροφίμων τους σέ βαθμό, ὥστε νά ἀναγκασθοῦν νά τρώγουν ποντίκια, γάτες, σκύλους, φίκια κλπ. γιά νά ἐπιβιώσουν, μέσο σωτηρίας ἄλλο δέν ἔβλεπαν, παρά τήν ἔξοδο, ἀποκρούοντας ἀσυζητητί κάθε πρόταση παραδόσεως ὑπό ὅρους.
Τό Μεσολόγγι ἀρνεῖται τήν ὑποταγή. Οἱ Τουρκο-Αἰγύπτιοι ἀξιώνουν γραπτή τήν ἀπάντηση. Καί ὁ στρατηγός Ἀθανάσιος Ραζηκώτσικας γράφει τήν ἔκφραση, τήν ἀντανακλοῦσα ὅλους τούς αἰῶνες τῆς Ἑλληνικῆς Δόξας καί τοῦ Ἑλληνικοῦ Μεγαλείου. Ρίπτει κατά πρόσωπον τοῦ ἐχθροῦ ἕνα νέο ὑπερήφανο “Μολών Λαβέ”, αὐτό, τό ὁποῖο βρῆκε στή συνέχεια σέ τόσα καί τόσα ἔνδοξα Ἑλληνικά “ΟΧΙ”.
«Τά κλειδιά τοῦ Μεσολογγίου εἶναι στίς μποῦκες τῶν κανονιῶν κρεμασμένα”, ἦταν ἡ γραπτή ἀπάντηση τοῦ στρατηγοῦ Ραζηκώτσικα στόν ἀπαίσιο εἰσβολέα.
Κατά τήν συγκροτηθεῖσα γενική συνέλευση τῶν ἀρχηγῶν, ἀπεφασίσθη ὁμοφώνως, ἡ Ἔξοδος γιά τό μεσονύκτιο τῆς 10ης πρός τήν 11η Ἀπριλίου 1826, ὁπότε ὅλοι οἱ πολιορκημένοι μέ τά περισσότερα γυναικόπαιδα, ὑπό τήν ἀρχηγία τοῦ Νότη Μπότσαρη, τοῦ Μακρῆ καί τοῦ Κίτσου Τζαβέλλα, ἐξῆλθαν ἀπό τρεῖς γέφυρες πού εἶχαν τοποθετηθεῖ ἐπί τῶν κανονοστασίων τῆς Λουνέτας, τοῦ Ρήγα καί τοῦ Μουταλεμπέργκ, ἐπιχειρώντας νά διασχίσουν τίς φάλαγγες τῶν πολιορκητῶν. Ἀλλ’ οἱ Τοῦρκοι, εἰδοποιηθέντες διά προδοσίας ἀπό κάποιο αὐτόμολο Βούλγαρο, ἐπέπεσαν ἐναντίον τους μέ πρωτοφανῆ λύσσα. Ἐπακολούθησαν ἀπεγνωσμένες μάχες, στῆθος πρός στῆθος, καί ἄγρια σφαγή τῶν ἀδυνάτων, τῶν γερόντων καί τῶν ἀσθενῶν, κατά τίς ὁποῖες τελικῶς ἐπέτυχαν νά διασωθοῦν μόνον 1300 μαχητές καί 100 περίπου γυναικόπαιδα. Οἱ λοιποί κατακρεουργήθηκαν ἤ ὑποδουλώθηκαν.
Κατά τήν σχετική συγκινητική ἀφήγηση τοῦ ἡρωϊκοῦ πολεμιστοῦ, Νικολάου Κασομούλη, ἡ ὁποία ἀναφέρεται σέ ὅλες τίς λεπτομέρειες τῆς σύρραξης μεταξύ τῶν ἐξερχομένων Ἐλευθέρων Πολιορκουμένων καί τοῦ ἐχθρικοῦ στρατοῦ, δισχίλιοι ἦσαν οἱ νεκροί καί μεταξύ αὐτῶν ὁ Ραζηκώτσικας, ὁ Στουρνάρας, ὁ πολιτικός ἀρχηγός τοῦ Μεσολογγίου Ἰωάννης Παπαδιαμαντόπουλος καί ἀπό τήν νεκρική φάλαγγα ἐκλεκτῶν Φιλελλήνων, μνημονευτέο τό λείψανο τό τετιμημένο, τοῦ Φιλέλληνος ἰατροῦ καί πρωτοπόρου τῆς Ἑλληνικῆς δημοσιογραφίας, Γιόχαν-Γιάκομπ Μάγερ, ὁ ὁποῖος ἐλθών Ἑλβετός, ἐργάσθηκε, ἐπολέμησε καί ἀπέθανε Μεσολογγίτης.
Ὁ ὁσιομάρτυρας Ἐπίσκοπος Ρωγῶν Ἰωσήφ τίθεται κορυφαῖος τοῦ ἐπιθανάτιου χοροῦ τῶν γερόντων καί τῶν ἱερέων καί ἐμπήξας ἀναμμένο δαυλό σέ βαρέλι πυρίτιδας, ἀνατινάσσει ἑαυτόν καί τούς περί αὐτόν στά σύννεφα.
Σέ ἄλλα σημεῖα τῆς πόλεως τοῦ Μεσολογγίου ἐκτυλίσσονται ἄλλες σπαρακτικές σκηνές. Μητέρες ρίχνονται μέ τά τέκνα τους σέ πηγάδια, ἄλλες, κρατοῦσες στίς ἀγκάλες τους αὐτά, κατευθύνονται ὑπερήφανες καί μέ ὄρθιο τό κεφάλι πρός τήν λιμνοθάλασσα καί βυθίζονται στά σκοτεινά νερά της. Σκηνές φρίκης, ἀλλά καί σκηνές ἀφάνταστης μεγαλοπρέπειας.
Καί ὁ γηραιός Χρίστος Καψάλης, πυροδοτῶν 30 βαρέλια πυρίτιδας, ἀνατινάσσεται αὐτός καί οἱ μετ’ αὐτοῦ στόν ἀέρα, συμπαρασύρων στόν ὄλεθρο δύο χιλιάδες Τούρκους πολεμιστάς. Ἀλλ’ αὐτή ἡ πυρά δέν εἶναι πυρά θανάτου καί ὀλέθρου γιά τό ἀνίκητο καί ἀθάνατο Μεσολόγγι. Εἶναι πυρά ἀποθέωσης!
Καί τό Μεσολόγγι παύον ἀπό ἐκείνης τῆς στιγμῆς νά ὑπάρχει ὡς πόλη, γίνεται σύμβολο καί ἰδέα, ἰδέα τῆς Ἐλευθερίας καί σύμβολο καρτεροψυχίας. Γίνεται σπινθήρας νέων καί ὁρμητικῶν φιλελληνικῶν ἐκρήξεων.
Ἡ ἡρωϊκή πτώση τοῦ Μεσολογγίου εἶχε τεράστια σημασία γιά τήν ἔκβαση τοῦ Ἀγῶνος, διότι καί τούς Ἕλληνες ἐμψύχωσε καί τούς ξένους συγκίνησε.
Τό Μεσολόγγι ἔπεσε, ἀλλά ἀπό τόν κρότο τῆς πτώσεως ἐσείσθη ἡ Οἰκουμένη. Καί οἱ δαυλοί τοῦ γηραιοῦ Χρίστου Καψάλη καί τοῦ ὁσιομάρτυρος Ἐπισκόπου Ρωγῶν Ἰωσήφ δέν ἦσαν ἐπικήδειες λαμπάδες τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀγῶνος, ἀλλά πυρσοί πού ἐφώτισαν τίς συνειδήσεις τοῦ φιλελευθέρου κόσμου τῆς Εὐρώπης καί ἀνάγκασαν τήν ψυχρή διπλωματία νά ἀκολουθήσει τήν κοινή γνώμη καί νά ἐπιδείξει ἀποτελεσματικώτερο ἐνδιαφέρον γιά τήν τύχη τῆς Ἑλλάδος.
Ἀλλά οἱ δαυλοί τοῦ Καψάλη καί τοῦ Ἰωσήφ δέν θέρμαναν μόνον τίς ψυχές τῶν ξένων. Φώτισαν καί τίς συνειδήσεις τῶν Ἑλλήνων καί ἡ συγκίνηση, τήν ὁποία αἰσθάνθηκαν ἀπό τήν πτώση τοῦ Μεσολογγίου, ἀποτελεῖ ἀφορμή παραμερισμοῦ παθῶν καί ὁρμῆς σέ γενναιότερα ἔργα.
Ἀλλά τό Μεσολόγγι δέν εἶναι μόνον τοῦ ἐθνικοῦ παρελθόντος καύχημα. Εἶναι καί ἡ πηγή, ἀπό τήν ὁποία ὀφείλουμε νά ἀντλοῦμε θάρρος καί φρόνημα καί στά νάματα τῆς ὁποίας νά ἀναβαπτιζόμαστε. Διότι τό παράδειγμα τοῦ Μεσολογγίου ἀποτελεῖ συνέπεια πιστή, πρός τήν ἱστορική ἐντολή, ἡ ὁποία ἐπιτάσσει νά γράφουμε τήν ἐθνική μας Ἱστορία κατά τόν ἴδιο πάντοτε τρόπο, διά πολυτίμου Ἑλληνικοῦ αἵματος καί γιά τόν ἴδιο πάντοτε σκοπό, τήν ὑπεράσπιση τῆς ἐθνικῆς μας ἐλευθερίας, τῆς τιμῆς καί τῆς ἀξιοπρέπειάς μας.
Ἴδιες σέ ὅλες τίς ἐποχές οἱ συνθῆκες, διάφορα τῶν ἐχθρῶν τά ὀνοματα. Πέρσης, ἤ Τοῦρκος ἤ Ἰταλός ἤ Γερμανός ἤ Σλάβος, πάντοτε βρίσκεται κάποιος γιά νά ζητήσει τῆς Ἑλλάδος τήν ὑποταγή. Καί πρός ὅλους πάντοτε μία ἡ ἀπάντηση: «Μολών Λαβέ. Τά κλειδιά τῆς Ἑλλάδος κρέμονται στά στήθη καί στά ὅπλα τῶν Ἑλλήνων».
Δέν μετροῦμε τόν ἑκάστοτε ἀντίπαλο, δέν μετρούμαστε οἱ ἴδιοι. Ἀγωνιζόμαστε πάντοτε ὑπέρ βωμῶν καί ἑστιῶν, γιά τούς τάφους τῶν πατέρων μας, γιά τήν δόξα τοῦ παρελθόντος, γιά τήν προσωπική καί ἐθνική ἀξιοπρέπεια, γιά ὅ,τι κληροδοτεῖται ἀπό τούς προγενέστερους, γιά ὅ,τι ὀφείλει νά παραδοθῆ ἀκέραιο καί ἄσπιλο στίς γενεές πού θά ἐπακολουθήσουν, γιά τά ἱερά καί τά ὅσια, γιά ὅ,τι ἀποτελεῖ τήν Ἑλλάδα μας, ἡ ὁποία εἶναι ἡ Δόξα, διά ὅ,τι συνθέτει τήν Δόξα, ἡ ὁποία λέγεται ΕΛΛΑΣ!
Πηγή: Περιοδικό «Ἁγία Λυδία», τεῦχος 434 Ἀπρίλιος 2009.
