Γιά 16 αἰῶνες, ἡ Παναγία Σουμελᾶ, ἀπό τήν Ἱερά Μονή της, φύλαξε, προστάτευσε, ἐπόπτευσε τόν Πόντο· τόν Ἑλληνικό, τόν Ὀρθόδοξο, τόν Οἰκουμενικό.
Ἑλληνικός ὁ Πόντος, ἀπό τόν 8ο π.Χ. αἰῶνα.
Ὀρθόδοξος, ἀπό τό βάπτισμα πού ἔλαβε ἀπό τόν ἀπ. Ἀνδρέα.
Οἰκουμενικός, διότι λόγῳ στρατηγικῆς θέσεως εἶναι ἕνα σταυροδρόμι λαῶν. Κυρίως, ὅμως, διότι στή χάρι Της “ἀδελφώνονται” οἱ λαοί. Αὐτοκράτορες Ὀρθόδοξοι καί Σουλτάνοι μωαμεθανοί συναγωνίζονταν γιά τό ποιός θά πάρη τήν καλύτερη θέσι στήν ἱστορία, ποιός θά τήν προστατεύση καί θά τήν τιμήση καλύτερα. Ἀφοῦ ἡ Παναγία Σουμελᾶ τῶν Ἑλλήνων, ἡ Μαριεμανά τῶν Τούρκων, ἄκουε ὅλους.
Στό ἐπιβλητικό ὄρος Μελᾶ, στήν Ἀνατολική Ματσούκα τοῦ Πόντου, 17 χιλ. ἀπό τήν Τραπεζοῦντα, ἔχτισαν τό μοναστήρι τους, οἱ ὅσιοι Ἀθηναῖοι μοναχοί, Βαρνάβας καί Σωφρόνιος, γύρω στό 386 μ.Χ. Τό περιβάλλον ἀφιλόξενο τότε γιά τόν ἄνθρωπο, καθώς ἕνα πυκνό καταπράσινο δάσος ἀπό ὀξιές, πύξους, πλατάνια καί ἔλατα, κάλυπτε ὅλο τό βουνό. Οἱ χαράδρες καί οἱ ἀπόκρημνες πλευρές τοῦ ὄρους τό ἔκαναν ἀπροσπέλαστο σ’ αὐτόν. Στά ριζά τοῦ βουνοῦ, ὁ Πυξίτης ποταμός κυλοῦσε ὁρμητικός, δημιουργώντας φυσικό ὀχυρό.
Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀθηνιώτισσας
Ἡ ἱστορημένη εἰκόνα τῆς Παναχράντου ἀπό τόν ἀπ. Λουκᾶ, ἡ κυρά τῆς Ἀθήνας, ἀπεφάσισε νά μετοικήση. Βασταζομένη ἀπό δύο ἀγγέλους μεταφέρθηκε στό ὄρος τοῦ Μελᾶ, μετεωροποροῦσα. Ἐκεῖ τήν συνάντησαν οἱ δύο μοναχοί.
Ἀπό τή στιγμή πού ἀπεφάσισε τήν “ξενιτεία” της ἀπό τήν Ἀθήνα, ὅλο θαυμαστά συνέβαιναν στούς δύο θεοσεβεῖς ὁσίους μοναχούς:
• Ἕνα σμῆνος χελιδονιῶν ἐντόπισε τή σπηλιά, ὅπου ἔγινε καί ὁ ναός της μέ ἐννέα παρεκκλήσια.
• Ἕνα πανύψηλο ἔλατο ἔγειρε, προσφέροντας τόν κορμό του γιά γέφυρα.
• Ἕνα ὑπερκόσμιο φῶς ὑπέδειξε τή θέσι της μέσα στή σπηλιά… καί ἐκεῖ τήν προσκύνησαν γιά πρώτη φορά. Ἡ μεγάλη συνάντησις, ἡ πρώτη συγκίνησις, καί μετά ἀμέσως ἄρχισαν τά σχέδια γιά τό ναό της. Καμμία καθυστέρησις, οὔτε ὀλιγοψυχία… τούς στήριζε ἡ χάρι Της.
• Γιά δεκαέξι ἡμέρες τρέφονταν μόνον μέ ρίζες δένδρων, οὔτε μία σταγόνα νεροῦ δέν εἶχαν. Εἶναι στήν κυριολεξία οἱ δυό μοναχοί, ὁ Θεός τους καί ἡ Κυρά πού ἐποπτεύει τή σκληρή ἐργασία. Πίστι, ὑπομονή… καί περιμένουν. «Θά εἶμαι μαζί σας τούς εἶχε πῆ…». Τί χρείαν ἔχουν, λοιπόν;
• «Δέσποινα, Κυρά μας, νερό…!», ὁλόθερμη ἡ προσευχή τους. Στάλες νεροῦ ἔσταξαν ἀπό τό βράχο, μπροστά στήν Εἰκόνα Της. Ἀπό τότε ἀστείρευτο τό “ἁγίασμά της”, θά ὑγιαίνη μέχρι καί σήμερα πιστούς ὀρθοδόξους, ἀλλοδόξους, ἀλλοθρήσκους, μουσουλμάνους καί μή.
• «Ἡ Παναγιά μας, ἔδωσε ἐντολή νά σᾶς βοηθήσουμε…». Ἡγούμενος, Ἱ.Μ. Ἁγ. Ἰωάννη Βαζελῶνος! Ἔτσι ἔγραφε ἡ περγαμηνή.
Ἕνα μουλάρι φορτωμένο μέ δύο καλάθια, μέ πολλά χρειαζούμενα… ὡς καί ἐπιστολόχαρτο γιά ν’ ἀπαντήσουν, ἦρθε ὁλομόναχο.
Δόξα Σοι, Κύριε!
Ἔτσι, τ’ ὄνειρο τοῦ ναοῦ, ἔγινε πραγματικότητα. Καί ἡ Παναγιά, ἡ Ἀθηνιώτισσα Κυρά, θά μετονομασθῆ σέ Παναγιά τοῦ σοῦ Μελᾶ ὄρους, Σουμελᾶ.
Τό Εὐαγγέλιο
664 μ.Χ. Ἐπιδρομές βαρβάρων ἐρήμωσαν τό μοναστήρι. Κύριος εἶδε, τίνος κρίμασι…
Ἀλλά ἡ χάρι Της δέν τό ἄφησε. Μέ δική Της προτροπή, ἕνας σεμνός χωρικός, ἀπό τό Γαζαρή Τραπεζοῦντος, ἔγινε σκεῦος ἐκλογῆς της. Ὁ ὅσιος Χριστόφορος, ὁ ἑξαδάκτυλος.
Ἡ ἁπλότητά τῆς πίστεώς του, ἡ ἄδολη καρδιά του, ἡ ἀπόλυτη ὑπακοή του (ἡ μόνη ἀντιλογία πού προέβαλε στό κάλεσμά της, ἦταν τό ὅτι ἦταν ἀγράμματος), τόν ἀξίωσαν νά τήν ὑπηρετήση μέ ἀπόλυτη ἀφοσίωσι. Ἡ ὁσιακή ζωή του ἔγινε πόλος ἕλξεως νέων μοναχῶν καί ἔτσι μέ τήν ἀνακαίνισι τοῦ ναοῦ καί τῶν κτιρίων, μία νέα μοναχική ἀδελφότητα ἀναγεννήθηκε!
Ὁ ὅσιος Χριστόφορος, κατά τήν χειροτονία του ἀπό τόν οἰκεῖο ἐπίσκοπο, ἔλαβε ὡς δῶρο τήν ἱερατική του στολή, τό λειτουργικό καί ἕνα Εὐαγγέλιο. Ὅμως, ἦταν ἀγράμματος! Ὡστόσο ἀξιώθηκε, ὄχι μόνο νά φωτισθῆ ἀπό τήν Πανάχραντο Κυρά Σοῦ Μελᾶ ὄρους, ἀλλά καί νά λάβη τό χάρισμα νά μάθη ἀπό στήθους ὅλη τήν Ἁγία Γραφή.
Αὐτό τό χρυσοστολισμένο, χειρόγραφο, Ἱερό Εὐαγγέλιο τοῦ ὁσίου διασώθηκε.
Ὁ Τίμιος Σταυρός
Ἡ Μονή ἔφθασε σέ μεγάλη ἀκμή καί πάλι μετά τήν ἀνοικοδόμησί της ἀπό τόν ὅσιο Χριστόφορο. Κυρίως οἱ Μεγάλοι Κομνηνοί τήν προστάτευσαν ἰδιαίτερα.
Ὁ Μανουήλ ὁ Γ΄ ὁ Κομνηνός, ἐδώρησε στή χάρι Της ἀπό τό αὐτοκρατορικό θησαυροφυλάκιο αὐτόν τόν Σταυρό, πολυποίκιλτο, πού περιέχει τό μεγαλύτερο σωζόμενο τμῆμα Τιμίου Ξύλου, καθώς καί λείψανα Ἁγίων.
1922. «Ἡ Χαμονή»
Αὐτή τή μαρτυρική χρονιά συνέβη ἡ μεγάλη ἔξοδος, ὁ διωγμός τῶν Ἑλλήνων, ἀπό τήν πατρώα γῆ τῆς Μ. Ἀσίας, τοῦ Πόντου καί τῆς Θράκης. Τό μοναστήρι τῆς Παναγίας, Κυρᾶς τοῦ ὄρους Μελᾶ, τό σημεῖο ἀναφορᾶς τῆς Ποντιακῆς φυλῆς καταστράφηκε, ἐρημώθηκε παντελῶς. Τίς τελευταῖες ὥρες τῆς «χαμονῆς», οἱ μοναχοί κατάφεραν νά κρύψουν, ἐνταφιάζοντας τήν Ἱερά Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγήτριας, τό Εὐαγγέλιο τοῦ Ὁσίου Χριστοφόρου καί τόν Τίμιο Σταυρό, στό παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας Βαρβάρας… Οἱ μανιασμένοι ἀλλόθρησκοι δέν τά βρῆκαν, ἄν καί κατέσκαψαν τό μοναστήρι. Ἡ «ψυχή τοῦ Πόντου» καρτεροῦσε…
1932: Τά τρία αὐτά «σύμβολα τοῦ ἔθνους», ἀδιαμφισβήτητα, ἔφθασαν στήν Ἑλλάδα, τό 1932, μέ ἐνέργειες τῆς ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου, μετά ἀπό τήν προτροπή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρύσανθου. Ἐπέστρεψαν ὡς πρόσφυγες; Ὁ Θεός γνωρίζει.
Τό ποντιακό μοιρολόι, πάντως, μᾶς μεταφέρει τήν ἐλπίδα:
«Ἡ Ρωμανία κι ἄν πέρασεν,
ἀνθεῖ καί φέρει κι ἄλλα».
Ἐλπίζουμε κι ἐμεῖς καί προσευχόμαστε στήν Παναγία μας, τήν Κυρά Βερμιώτισσα τώρα… νά φέρη κι ἄλλα· λαμπρά, ἔνδοξα, γενναῖα, ἡρωικά χρόνια γιά τό ἔθνος μας.
Πηγή: Περιοδικό «ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ», τεῦχος 438, Αὔγουστος 2009.
